Czym są prawa pacjenta?
Prawa pacjenta są zbiorem uprawnień przysługujących pacjentowi zarówno w trakcie leczenia w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, jak i w czasie leczenia prywatnego. Ich celem jest zagwarantowanie odpowiedniego standardu usług medycznych, zabezpieczenie pacjentów. Jako pacjentowi przysługuje Ci m. in. prawo do:
- świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej,
- świadczeń medycznych udzielanych z należytą starannością w warunkach odpowiadających odpowiednim wymogom fachowym i sanitarnym,
- poszanowania godności i intymności,
- wyczerpującej i zrozumiałej informacji o swoim stanie zdrowia,
- zachowania tajemnicy informacji na swój temat,
- dostępu do dokumentacji medycznej,
- żądania, aby lekarz lub pielęgniarka zasięgnęli opinii innego lekarza/pielęgniarki lub aby lekarz zwołał konsylium lekarskie,
- natychmiastowego uzyskania pomocy medycznej w sytuacji wystąpienia zagrożenia zdrowia lub życia,
- wyrażania zgody na udzielanie świadczeń medycznych,
- poszanowania Twojego życia prywatnego i rodzinnego,
- zgłoszenia sprzeciwu w stosunku do opinii albo orzeczenia lekarza,
- opieki duszpasterskiej,
- przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie,
- umierania w spokoju i godności.
Co w sytuacji, kiedy dojdzie do naruszenia praw pacjenta?
Zdarza się, że prawa pacjenta są łamane. Być może źle opisano badanie, postawiono błędną diagnozę, przeprowadzono zabieg medyczny bez odebrania zgody od pacjenta. W takiej sytuacji pacjentowi przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie. Podstawą prawną żądania jest art. 4 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta w zw. z art. 448 k.c. Aby uzyskać zadośćuczynienie naruszenie praw musi być zawinione, a więc konieczne jest wykazanie winy personelu medycznego lub innych osób odpowiedzialnych za organizację procesu leczenia. Nie trzeba jednak wykazywać, że doszło do powstania szkody. Co to oznacza w praktyce? Samo naruszenie praw pacjenta nie musi spowodować żadnych negatywnych następstw takich jak np. pogorszenie stanu zdrowia, aby uzyskać zadośćuczynienie. Jeżeli jednak wskutek naruszenia praw pacjenta dodatkowo doszło do powstania szkody to wówczas takie zdarzenie kwalifikuje się jako błąd medyczny. Zadośćuczynienie z tego tytułu przysługuje na innej podstawie prawnej. Co do zasady w tego typu sprawach uzyskuje się wyższe świadczenia, jednak postępowania sądowe są trudniejsze (trzeba wykazać także szkodę i jej związek z działaniem personelu medycznego) i trwają dłużej.
Czy każde naruszenie prawa pacjenta pozwala na uzyskanie zadośćuczynienia?
Nie każde naruszenie praw pacjenta pozwoli do uzyskania zadośćuczynienia, niemniej jednak te podstawowe, najważniejsze prawa pozostają pod ochroną. Sąd nie przyzna zadośćuczynienia za naruszenie następujących praw:
- prawa do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie,
- dostępu do dokumentacji medycznej,
- zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych,
- informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmioty udzielające świadczeń zdrowotnych.
Z kolei w razie zawinionego naruszenia prawa pacjenta do umierania w spokoju i godności sąd może zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na cel społeczny. Sąd zrobi to na żądanie małżonka, krewnych lub powinowatych do drugiego stopnia w linii prostej lub przedstawiciela ustawowego pacjenta, który zmarł. Zadośćuczynienie więc nie będzie przysługiwało rodzinie zmarłego, ale zostanie przekazane na określony i wskazany cel społeczny.
Jakie dowody przedstawić w sądzie?
W tego typu procesach podstawowe znaczenie będzie miała dokumentacja medyczna. Należy ją pozyskać z placówki medycznej, w której prowadzone było leczenie. W tym celu najlepiej złożyć pisemny wniosek o udostępnienie tej dokumentacji poprzez wydanie jej kopii. Dodatkowo istotnym dowodem mogą być zeznania świadków, o ile inne osoby były zaangażowane w proces leczenia, uczestniczyły w nim i mogą przedstawić przebieg wydarzeń ze swojej perspektywy. Sam pacjent, którego prawa naruszono, jako powód inicjujący postępowanie cywilne, również powinien złożyć zeznania. Najważniejszym dowodem w tego typu sprawach jest zazwyczaj dowód z opinii biegłego (lekarza określonej specjalności). Biegły merytorycznie oceni postępowanie personelu medycznego w danej sprawie i sprawdzi np. czy postępowanie medyczne odbywało się zgodnie z zasadami aktualnej wiedzy medycznej, czy też nie. Na podstawie tak zgromadzonych dowodów Sąd ustali czy doszło do naruszenia praw pacjenta, a jeśli tak- oszacuje wysokość należnego zadośćuczynienia.
Jakie kwoty można uzyskać?
W tego typu sprawach Sądy zazwyczaj zasądzają mniejsze kwoty niż w sprawach o błędy medyczne, gdzie wykazano konkretną szkodę (np. pogorszenie się stanu zdrowia). Wysokość zadośćuczynienia zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego powinno być ono „odpowiednie”. W praktyce możliwe jest uzyskanie zadośćuczynienia w wysokości nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Jak reagować w razie naruszenia Twoich praw
Pierwszym krokiem, aby móc się w jakikolwiek sposób przeciwstawić łamaniu Twoich praw, nie tylko praw przysługujących Ci jako pacjentowi, jest ich znajomość. Musisz wiedzieć jakie prawa Ci przysługują, aby nie dać się zbyć czy wprowadzić w błąd. Zawsze możesz zażądać podania podstawy prawnej np. w sytuacji odmowy udzielenia świadczeń. Jakakolwiek odmowa ze strony personelu medycznego np. odmowa wykonania badania/ zabiegu, przyjęcia do szpitala itd. powinna być odnotowana w dokumentacji medycznej wraz z odpowiednim uzasadnieniem. Możesz prosić o wydanie odmowy na piśmie lub o wydanie kserokopii dokumentacji medycznej. Jeżeli jesteś uczestnikiem rozmowy z personelem medycznym możesz też nagrywać jej przebieg. Pamiętaj jednak, że możesz wykorzystać takie nagranie jedynie w celach dowodowych przed Sądem. Bez zgody osób nagrywanych nie można takiego materiału udostępniać publicznie. Możesz wreszcie złożyć skargę do kierownika danego podmiotu leczniczego. Ostatecznie, po uzyskaniu kserokopii dokumentacji medycznej i przeanalizowaniu sprawy, możliwe jest skierowanie do konkretnej placówki przedsądowego wezwania do zapłaty. W sytuacji, kiedy polubowne rozwiązanie sprawy jest niemożliwe pozostaje skierowanie pozwu do sądu.
Jeśli masz wątpliwości czy w Twojej sprawie doszło do naruszenia praw pacjenta, skonsultuj się z adwokatem. Prawnik przeanalizuje Twoją sytuację, zapozna się z dokumentacją i oceni szanse powodzenia w sądzie.